Transport w powiecie zgorzeleckim. Co działa, co poprawić? [ANALIZA HIPERMIASTA]
Inicjatywę „Linia 241. Na straży transportu publicznego na Dolnym Śląsku” wspiera Sieć Obywatelska Watchdog Polska i Fundusz Obywatelski im. Ludwiki i Henryka Wujców. Projekt realizuje Towarzystwo Benderowskie. Treść dostępna na licencji CC BY-NC-SA 4.0.
Dzięki wsparciu Funduszu Obywatelskiego im. Ludwiki i Henryka Wujców Towarzystwo Benderowskie kontynuuje trwające od lat działania strażnicze w dziedzinie transportu publicznego i rowerowego na Dolnym Śląsku. Tym razem analizujemy transport w powiecie zgorzeleckim.
Czytaj też: Gminy nie chcą inwestować w transport do Parku Narodowego Gór Stołowych. To błąd
Charakterystyka powiatu
Transport publiczny jest zawsze pochodną demografii, gospodarki i polityki.
Powiat zgorzelecki zamieszkuje obecnie 84 723 osób, co czyni go jednym z bardziej zaludnionych powiatów przygranicznych Dolnego Śląska. W powiecie jest przewaga ludności miejskiej nad wiejską, gdyZ zdecydowana większość mieszkańców koncentruje się w największych miastach powiatu. Zgorzelec, pełniący funkcję stolicy powiatu, liczy 28 706 mieszkańców, natomiast drugie pod względem wielkości miasto Bogatynia – 15 875 osób. Te dwa ośrodki miejskie skupiają razem ponad połowę całej populacji powiatu.
Wskaźnik średniej gęstości zaludnienia dla całego powiatu wynosi około 101 osób na kilometr kwadratowy, zatem obszar jest umiarkowanie zaludniony. Istotne są jednak różnice: w Zgorzelcu, jako zwartej jednostce miejskiej, gęstość sięga aż 1808 mieszkańców na kilometr kwadratowy, zaś w dużych gminach o charakterze wiejskim, takich jak Węgliniec, gęstość spada do zaledwie 23 osób na kilometr kwadratowy.
Tak niskie zaludnienie może oznacza bardzo rozproszoną zabudowę i trudności w zapewnieniu równomiernego dostępu do usług publicznych, w tym transportu. Zauważa się coraz częściej w gminach o niskiej gęstości zaludnienia konieczne jest wdrażanie bardziej elastycznych i tańszych form przewozu, np. transportu na żądanie lub sieci dowozowej do głównych węzłów kolejowych i komunikacyjnych. Istotne jest jednak niepogłębianie istniejących nierówności między centrum a peryferiami powiatu.
Średni wiek mieszkańca wynosi 44,6 roku, a powiat należy do starszych w skali województwa dolnośląskiego. W powiecie dominują osoby w wieku średnim oraz starszym. W okolicy wysoki jest udział osób w wieku poprodukcyjnym, czyli seniorów, którzy ukończyli wiek aktywności zawodowej. Tym bardziej konieczny będzie dostępny transport publiczny, który umożliwia samodzielność i przeciwdziała wykluczeniu komunikacyjnemu
Jednakże ujemny przyrost naturalny skutkuje systematycznym spadkiem liczby ludności. Ten proces może przełożyć się zmniejszenie liczby uczniów w szkołach, odpływ młodych ludzi do większych ośrodków miejskich lub za granicę, a w dłuższej perspektywie problemy z usługami publicznymi.
Czytaj też: Kamieniec Ząbkowicki wybuduje trasę rowerową do dworca PKP. Połączenie kolej+rower na wykluczenie
Lokalna gospodarka i cele dojazdu
Największym pracodawcą w regionie elektrownia jest Turów w gminie Bogatynia o mocy ok. 2,9 GW. Działalność tego zakładu, jak i kopalni węgla brunatnego Turowa (sąsiedztwo elektrowni) również generuje codzienny ruch pracowników do Bogatyni. Zakład jednak musi liczyć się z transformacją energetyczą. Przyszłościowe inwestycje w sektorze OZE koordynuje Zgorzelecki Klaster OZE (ZKlaster), planujący m.in. budowę farmy fotowoltaicznej o mocy 500 MW na terenie powiatu.
W Węglińcu znajduje się duża stacja transformatorowa i koleje rozrządowe. W Zgorzelcu powstają nowoczesne parki magazynowe przy autostradzie A4 (Panattoni Park/Zona Hillwood/PHN oraz MLP Zgorzelec) oferujące łączną powierzchnię ponad 250 tys. m kw. W Panattoni Park Zgorzelec funkcjonuje m.in. centrum logistyczne firmy ID Logistics.
Ważnymi generatorami ruchu są placówki szkolne ponadpodstawowe. Największe to licea i technika: np. Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych w Zgorzelcu (dawne Liceum im. Śniadeckich), Liceum Ogólnokształcące i Technikum w Bogatyni, Zespół Szkół w Pieńsku, szkoły w Zawidowie i Węglińcu. Codziennie dojeżdżają tam młodzież z całego powiatu.
Siedziba starostwa powiatowego, sąd i inne urzędy znajduje się w Zgorzelcu. . W Zgorzelcu działa szpital i ambulatorium z oddziałem ratunkowym), a także liczne przychodnie; w Bogatyni funkcjonuje mniejszy szpital zakładowy PGE i przychodnie rejonowe.
Transport kolejowy
Dobrze obsługiwana jest główna linia kolejowa Zgorzelec – Pieńsk – Węgliniec w kierunku Legnicy i Wrocławia, która stanowi. Realnym węzłem jest niemiecka stacja Gorlitz, problemem jest jednak fakt braku elektryfikacji odcinka granicznego. Do czasu zakończenia tej inwestycji węzłem przesiadkowym jest uboczna stacja Zgorzelec (tzw. Ujazd). Linia Zgorzelec-Węgliniec obsługiwana jest też pociągami Polregio w kierunku Zielonej Góry.
Linia w stronę Jeleniej Góry obsługiwana jest 8 razy dziennie; na uwagę zasługuje równy takt (choć jedynie dwugodzinny). Problemem jest brak elektryfikacji trasy.
Linia do Zawidowa nie jest czynna, choć po stronie czeskiej kursują tam pociągi. Problemem jest oddalenie Zawidowa od stacji kolejowej, co wymagałoby utworzenia kursów dojazdowych.
Szansą jest Kolej Plus, w ramach której planowane było uruchomienie kursów ze Zgorzelca przez Sulików do Bogatyni. Jak informował urząd marszałkowski: W ramach inwestycji planowana jest modernizacja linii kolejowej ze Zgorzelca do Bogatyni. Włączenie Bogatyni w system wojewódzkich kolejowych przewozów pasażerskich pozwoli na utworzenie połączeń m. in. z Bolesławcem, Legnicą i Wrocławiem.
Niestety, uzyskaliśmy informację o tym, że inwestycja została wstrzymana.
Przez powiat przebiega linia z Żytawy do Liberca, jednak pasażerowie z Polski nie mogą z niej skorzystać. Jak wskazuje Rynek Kolejowy: Na terenie gminy Bogatynia pociągi przejeżdżają bez zatrzymania przez miejscowość Porajów, liczącą 1,5 tys. mieszkańców. Tuż obok Porajowa znajduje się zresztą kolejna duża wieś, Sieniawka, którą zamieszkuje 1 tys. osób. Już choćby pokaźna ludność w bliskim otoczeniu powinna uzasadniać postoje pociągów pasażerskich w Porajowie, który znajduje się w pobliżu Bogatyni, miasta liczącego ponad 16 tys. mieszkańców.”
Transport autobusowy
Powiat obsługiwany jest głównie przez prywatne firmy przewozowe. Przykładem jest spółka Bieleccy, która kursuje m.in. trasą Zgorzelec–Bogatynia co około godzinę (obsługiwana przez firmę Astel). Firmy Siwex i Astel obsługują trasę Zgorzelec-Zawidów.
W Bogatyni działa komunikacja miejska gminna, również w mieście Zgorzelec od 1 stycznia 2023 kursuje Miejska Komunikacja Autobusowa.
Powiat ma również transport transgraniczny. Linie 691 i 831A: Linia 691 łączy Hrádek nad Nisou, Zittau, Bogatynię i Świeradów-Zdrój, kursując w weekendy. Linia 831A kursuje od poniedziałku do piątku trzy razy dziennie w obu kierunkach, a w weekendy dwa razy dziennie.
Czytaj też: Gmina Wisznia mała przeprowadziła wywiady z kierowcami. I uważa transport publiczny za wystarczający
Problemy w transporcie
Mimo istniejących połączeń, transport autobusowy w powiecie ma istotne braki. Po pierwsze, ograniczona jest częstotliwość poza godzinami szczytu. Wiele linii kursuje tylko w porannym i popołudniowym szczycie (dojazdy do pracy/szkoły), z rzadkimi kursami w godzinach śródpołudniowych
Czasem transport nastawiony jest wyłącznie na dni robocze. Na dobrze obsługiwanej trasie ze Zgorzelca do Zawidowa brakuje kursów w sobotnie wieczory i dni wolne. W te dni mieszkańcy Zawidowa, pozbawieni samochodu, są wykluczeni komunikacyjnie. O ile rozkład w dni robocze jest bardzo dobry, tak są dni, w które nie ma żadnej obsługi transportowej.
Problemem jest słaba obsługa obszarów wiejskich, gdyż część mniejszych miejscowości utraciła połączenia. Problem pokazała petycja mieszkańców Osieka Łużyckiego i Koźlic o przywrócenie komunikacji. Mieszkańcy tych wsi zmuszeni są do korzystania z transportu własnego lub kombinacji rzadkich kursów.
Brakuje też bezpośrednich połączeń między wszystkimi miastami powiatu, np. nie ma autobusów łączących bezpośrednio Sulików z Bogatynią, co utrudnia komunikację wewnątrz powiatu.
Brakuje też infrastruktury, w wielu miejscach przystanki są bez zadaszeń.
Większość przewoźników ma własne systemy biletowe. Jedynie bilety Euro-Nysa umożliwiają m.in. przejazdy komunikacją miejską w Zgorzelcu, Görlitz oraz w innych miastach Niemiec i Czech, pociągami KD i Polregio, autobusami PKS Bolesławiec, PKS Jelenia Góra i PKS Voyager. Wyłączone są jednak busy, a zatem dostęp do Bogatyni i Zawidowa. Za ofertę odpowiada przede wszystkim niemiecki związek transportowy ZVON.
Czytaj też: Zwalczać wykluczenie transportowe intermodalnością. Rowery i kolej na Dolnym Śląsku [ANALIZA]
Brakuje informacji
Wiele osób, które nie mieszka w powiecie zgorzeleckim jednak po prostu nie wie o tym, że ze Zgorzelca do Zawidowa kursują autobusy, gdyż przewoźnicy nie umieszczają tych informacji na stronach takich jak e-podróżnik czy Google Maps. Część z nich wybiera inny środek podróży, np. samochód, nie mając informacji o istnieniu połączeń autobusowych.
Informacje na stronach internetowych i Facebookach są wątpliwej aktualności, a przewoźnicy nie odpisują na maile. Rozkład jazdy firmy Bieleccy jest mocno nieczytelny.
Zwiększona informacja przyczyni się do większej popularności, a zatem do większych wpływów z biletów.
Informacja pasażerska jest jedną z kluczowych spraw w transporcie publicznym. Jak stwierdzają R. Kędzior i Z. Bryniarska w artykule „Informacja pasażerska w publicznym transporcie zbiorowym („Transport Miejski i Regionalny”, 2015, nr 6.), „Główną rolą informacji pasażerskiej jest ułatwienie podróżnym dostępu do usług oferowanych przez organizatora publicznego transportu zbiorowego i korzystania z tych właśnie usług. Odpowiedni dostęp do informacji jest niezwykle istotny, gdy mamy do czynienia z podróżą, w której korzysta się z kilku różnych środków transportu oraz podczas konieczności przesiadki.”
Badacze zauważają, że „Informacje poprzedzające podróż stanowią pierwszy i bardzo ważny rodzaj informacji. Większość użytkowników korzysta z tych środków informacji i nie wyobraża sobie podróży bez odpowiedniego przygotowania. Niezbędne są one na etapie planowania podróży oraz pomagają w podjęciu decyzji, jakim środkiem transportu odbywać się będzie podróż. Są to informacje takie jak dostępność pojazdów komunikacji miejskiej, cena przejazdu, możliwość skorzystania z ulg i rabatów, częstotliwość kursowania pojazdów wybranego połączenia, godzina odjazdu, czas podróży i godzina przyjazdu do celu, miejsca przesiadkowe”.
Czytaj też: Cezary Grochowski radzi strażnikom: Jak sprawić, żeby rowery i kolej były lepiej powiązane w regionie?
Zakończenie: rozwiązanie problemu
Zintegrowany system autobusowy o charakterze powiatowo-gminnym, oparty na samorządowych autobusach, jednolitych rozkładach jazdy i wspólnym systemie biletowym powiązanym z koleją, może w sposób kompleksowy rozwiązać szereg istotnych problemów transportowych w powiecie zgorzeleckim. System taki powinien być tworzony przez powiat w porozumieniu z gminą, a także opierać się na współpracy z partnerami czeskimi i niemieckimi (Idol i ZVON).
Samorządowy operator lub organizator transportu mógłby planować trasy w oparciu o realne potrzeby mieszkańców, a nie wyłącznie o opłacalność kursów dla prywatnych przewoźników. Ujednolicenie i centralna koordynacja pozwoliłaby na optymalizację siatki połączeń tak, aby autobusy kursowały nie tylko w godzinach szczytu, ale również w godzinach śródpołudniowych oraz wieczornych, także w weekendy i dni wolne.
Dzięki temu osoby bez samochodu, na przykład mieszkańcy Zawidowa, zyskaliby realną możliwość przemieszczania się także poza dniami roboczymi, co zmniejszyłoby ich wykluczenie transportowe.
Jednolity system biletowy pozwoliłby pasażerom korzystać z jednego biletu na przejazd autobusem, koleją, a w przypadku transgranicznych podróży, także z komunikacji miejskiej w Görlitz. Takie rozwiązanie uczyniłoby podróż wygodniejszą i bardziej atrakcyjną cenowo.
Potrzebny jest również jednolity system informacyjny, oparty na zintegrowanych rozkładach dostępnych na platformach takich jak e-podróżnik, Google Maps czy własna aplikacja mobilna. To znacznie zwiększyłoby dostępność informacji o usługach. Odpowiednio zaprojektowana i aktualizowana strona internetowa, nowoczesna aplikacja z planerem podróży oraz dostęp do obsługi pasażera także przyczyniłyby się do wyraźnego wzrostu zaufania i zainteresowania transportem publicznym.
Zintegrowany system mógłby nie tylko zwiększyć komfort podróży i dostępność transportu, ale także wpłynąć na wzrost liczby pasażerów, co z kolei przełożyłoby się na większe wpływy z biletów i stabilność finansową systemu.
System powinien również oferować połączenia transgraniczne, a linie autobusowe mogłyby kończyć bieg na węzłowej stacji Görlitz oraz na dworcu w Żytawie, co polepszyłoby dostęp.
W zakresie kolei rekomendujemy zaś: budowę przystanku w Sieniawce, utrzymanie projektu Kolej Plus do Bogatyni oraz obsługę co godzinę linii Zgorzelec-Lubań w godzinach szczytu. Niezbędna jest oczywiście ciągła rozbudowa oferty na głównym szlaku tj. trasie E-30 do Wrocławia.
Czytaj też: Lepszy transport na Dolnym Śląsku dzięki aktywizmowi. Zwalczać wykluczenie komunikacyjne
