Co Dolnoślązacy z mniejszych gmin uważają o klimacie czy transporcie? Wyniki ankiety strażników z peryferii
Towarzystwo Benderowskie prowadzi projekt „Klimatyczny strażnik peryferii”. Projekt otrzymał wsparcie finansowe w ramach programu PROTEUS, prowadzonego przez Transatlantic Foundation, europejskie ramię The German Marshall Fund of the United States.
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora(-ów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający nie mogą ponosić za nie odpowiedzialności.
Do badania kwestii klimatycznych wybrano osiem gmin (do 20 tys.): gmina Jedlina-Zdrój, gmina Kamieniec Ząbkowicki, gmina Karpacz, gmina Malczyce, gmina Mirsk, gmina Szklarska Poręba, gmina Świeradów-Zdrój, gmina Walim.
Aktywiści dodatkowo wybrali dziewiątą gminę, Lądek-Zdrój, która została zniszczona przez powódź. Odwiedzili tę gminę na początku maja 2025 r.
Elementem szerokich działań projektowych była ankieta dla mieszkańców. Jak zapowiadają aktywiści, dane będą analizowane także po zakończeniu projejktu.
Czytaj też: Joanna Szczygielska, Rodzice dla klimatu: Trzeba działać na rzecz transportu dla każdego, bez wymówek
Pierwsza ankieta strażników
Na pierwszą ankietę uzyskaliśmy 312 odpowiedzi. Najwięcej udało się uzyskać z gmin Karpacz i Szklarska Poręba
W ankiecie uczestniczyli zarówno mieszkańcy, jak i turyści i inni interesariusze.
Udało się zachować balans płci, a także balans między młodymi i starszymi dorosłymi. Trudniejsze było dotarcie do seniorów.
O czym mówili strażnikom ankietowani?
W ankiecie było dostępne również pytanie otwarte. Odpowiedzi ukazują szerokie poparcie społeczne dla lokalnych działań na rzecz klimatu, skupiających się na praktycznych rozwiązaniach w obszarze transportu, energetyki i ochrony środowiska.
Mieszkańcy dość średnio oceniają politykę klimatyczną w gminie. Średnia ocena polityki klimatycznej to 2,82.
Z ankiety wynika, że rozwój transportu publicznego i zwalczanie wykluczenia transportowego to kluczowe działanie na rzecz klimatu. Istotne są też drogi rowerowe, a potem: termomodernizacja, OZE i tereny zielone. Projekty odpadowe są uważane za mniej ważne.
Rozwój zrównoważonego transportu publicznego to bardzo silny wątek. Wiele osób wskazuje, że dobrze zorganizowany transport zbiorowy poprawia jakość życia mieszkańców i ogranicza negatywny wpływ na klimat. Jak zauważono: „Transport publiczny powinien być kluczowym elementem polityki klimatycznej, ponieważ poprawia jakość życia i zmniejsza emisje spalin”, a także: „Polityka transportowa w Polsce wymaga reformy w kierunku zrównoważonej mobilności”. Wśród konkretnych postulatów pojawiło się wsparcie dla rozwoju kolei oraz integracja różnych środków transportu, co pokazuje potrzebę całościowego podejścia.
Obecny stan transportu publicznego w omawianych gminach według respondentów nie wygląda dobrze.
Kluczowe dla ankietowanych jest przede wszystkim zwiększanie liczby kursów tak aby były one realną i wygodną alternatywą dla samochodów, a także integracja kolei i autobusów tak, by tworzyły one spójny, skoordynowany system umożliwiający szybkie przemieszczanie się zarówno w miastach, jak i na obszarach wiejskich.
Szczególne znaczenie przypisuje się budowie i rozwojowi infrastruktury rowerowej, która poza promowaniem zdrowego stylu życia, ma także bezpośredni wpływ na ograniczenie emisji spalin. Wypowiedzi takie jak: „Budujmy szlaki rowerowe” czy „Zdecydowanie popieram budowę dróg rowerowych, które nie tylko wspierają zdrowy tryb życia, ale także pomagają w redukcji zanieczyszczeń powietrza” ilustrują przekonanie, że rowery mogą być realną alternatywą dla transportu samochodowego, również w mniejszych miejscowościach. Postulowana jest budowa dróg rowerowych dla transportu, ale również stworzenie wypożyczalni rowerów elektrycznych.
Ważnym obszarem zainteresowania jest również zielona energetyka i działania na rzecz efektywności energetycznej. Wiele głosów akcentuje znaczenie inwestycji w odnawialne źródła energii na poziomie lokalnym jako kluczowego narzędzia w walce ze zmianami klimatu. Podkreślano: „Rozwój zielonej energetyki to podstawa” oraz „Wspieranie odnawialnych źródeł energii w gminach to świetny pomysł, żeby dbać o środowisko i przyszłość dla naszych dzieci”.
Równocześnie wskazano na termomodernizację budynków jako praktyczny sposób na oszczędzanie energii i zmniejszenie emisji, co ilustruje wypowiedź: „Inwestycje w termomodernizację budynków to świetny sposób na oszczędzanie energii i zmniejszanie wpływu na środowisko”. Wyniki wskazują na jednoznaczne poparcie dla OZE.
Kwestie ochrony środowiska naturalnego, zwłaszcza terenów zielonych, również były często podnoszone. Wskazywano na konieczność troski o istniejącą zieleń, szczególnie drzewa, i potrzebę jej systemowego uwzględnienia w politykach lokalnych.
Przestrzegano przed nadmierną, chaotyczną zabudową, która może prowadzić do degradacji krajobrazu i przyrody: „Problemem moim zdaniem jest presja na zabudowę turystyczną, niszczenie krajobrazu i przyrody przez dopuszczanie nadmiernej, chaotycznej zabudowy”. Także pozytywne działania w tym zakresie zostały docenione: „Rozwój terenów zielonych w gminach to nie tylko poprawa estetyki, ale także ochrona bioróżnorodności i lepsze warunki życia dla mieszkańców”.
Czytaj też: Joanna Klima podczas debaty strażniczej: Potrzebna edukacja mobilności aktywnej od najmłodszych lat
Ankieta. Potrzebna jest sprawiedliwość klimatyczna
Wypowiedzi zawierają również istotne postulaty dotyczące sprawiedliwości społecznej i edukacji klimatycznej. Wskazuje się na konieczność uwzględnienia perspektyw różnych grup społecznych, takich jak młodzież i seniorzy, przy tworzeniu polityk klimatycznych. Jak zauważono: „Perspektywa młodzieży nie jest brana pod uwagę przy projektowaniu polityk klimatycznych, które będą miały ogromny wpływ na ich życie” oraz „Uwzględnić perspektywę seniorów w polityce klimatycznej”. Edukacja klimatyczna w szkołach, szczególnie w zakresie odnawialnych źródeł energii, została wskazana jako fundament skutecznych działań: „Edukacja klimatyczna w szkołach, w tym o OZE, to klucz do sukcesu”.
Wśród głosów przeważała aprobata dla polityki klimatycznej, zarówno w ujęciu lokalnym, jak i globalnym, choć pojawiły się także jednostkowe głosy sceptyczne. Jedna z wypowiedzi sugerowała brak wiary w antropogeniczne przyczyny zmian klimatu: „Zmiany klimatu nie są dziełem człowieka, polityka klimatyczna jest niebezpieczna”.
Aktywiści uważają, że jest konieczność dalszego dialogu i pracy edukacyjnej, by budować powszechne zrozumienie dla skali i źródeł wyzwań klimatycznych..
Druga ankieta strażników klimatycznych
Również druga ankieta wykazała istotne potrzeby obywateli. Wypowiedzi wyrażają konkretne oczekiwania wobec polityki klimatycznej i transportowej, podkreślając potrzebę praktycznych, oddolnych rozwiązań. Mocny nacisk ankietowani kładą na konieczność stworzenia realnej alternatywy dla transportu samochodowego. „Dajmy ludziom alternatywę – niech nie muszą wszędzie autem” – to nie tylko hasło, ale wezwanie do inwestowania w dostępny, wygodny i godny zaufania transport publiczny.
Mieszkańcy domagają się lepszej infrastruktury przystankowej i częstotliwości połączeń. Wypowiedź „Na przystanku ławka, dach, i info – brzmi prosto, a działa” pokazuje, że komfort podróżnych przekłada się na realne korzystanie z transportu zbiorowego. Jednocześnie zgłasza się potrzebę zwiększenia dostępności komunikacji zbiorowej poza dużymi miastami, jak wskazuje głos: „Autobus do miasta co godzinę? To by było coś”. Padła także wyraźna propozycja wprowadzenia bardziej ekologicznego taboru komunikacji publicznej („Elektrobusy zamiast starych kopcących gruchotów”)
W głosach obywateli jest także krytyka nadmiaru betonu i rosnącej urbanizacji kosztem przestrzeni zielonych. Pojawiają się postulaty, by zamiast kolejnych inwestycji drogowych tworzyć miejsca sprzyjające wypoczynkowi i retencji przyrody: „Zamiast kolejnej drogi – park z łąką i drzewami”, a także apel: „Może by tak więcej zieleni, mniej betonu?”. To wyraźny sygnał, że mieszkańcy pragną bardziej przyjaznych i zrównoważonych przestrzeni do życia.
Nie brakuje również głosów nawołujących do działania zamiast deklaracji. Wypowiedź „Mniej gadania, więcej robienia – klimat nie poczeka” jasno pokazuje społeczne zmęczenie brakiem konkretnych efektów i oczekiwanie na realne zmiany.
Z ankiety wynika, że mieszkańcy gmin Dolnego Śląska oczekują sprawnego, dostępnego transportu publicznego, więcej zieleni w przestrzeni publicznej i realnych, a nie symbolicznych działań na rzecz klimatu, które zmienią też jakość życia.
Czytaj też: Cezary Grochowski: Rowery elektryczne narzędziem do zwalczania wykluczenia transportowego
