Rekomendacje strażników dla Lądka-Zdroju. Uruchomić transport publiczny, zadbać o przyrodę i uzdrowisko [RAPORT HIPERMIASTA]
Towarzystwo Benderowskie prowadzi projekt „Klimatyczny strażnik peryferii”. Projekt otrzymał wsparcie finansowe w ramach programu PROTEUS, prowadzonego przez Transatlantic Foundation, europejskie ramię The German Marshall Fund of the United States.
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora(-ów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający nie mogą ponosić za nie odpowiedzialności.
Do badania kwestii klimatycznych wybrano osiem gmin (do 20 tys.): gmina Jedlina-Zdrój, gmina Kamieniec Ząbkowicki, gmina Karpacz, gmina Malczyce, gmina Mirsk, gmina Szklarska Poręba, gmina Świeradów-Zdrój, gmina Walim.
Aktywiści dodatkowo wybrali dziewiątą gminę, Lądek-Zdrój, która została zniszczona przez powódź. Odwiedzili tę gminę na początku maja 2025 r.
Na podstawie szerokich działań projektowych (analiza dokumentów i danych, wizyta studyjna, rozmowy z ekspertami, ankieta dla mieszkańców) działacze stworzyli raport z rekomendacjami, który zostanie przesłany gminie Lądek-Zdrój.
Czytaj też: Cezary Grochowski: Rowery elektryczne narzędziem do zwalczania wykluczenia transportowego
Energetyka
Rekomendujemy program termomodernizacji w budynkach publicznych
Program termomodernizacji budynków publicznych w Lądku-Zdroju powinien być jednym z filarów transformacji energetycznej gminy. Obiekty takie jak szkoły, domy kultury i placówki medyczne charakteryzują się często niską efektywnością energetyczną, co prowadzi do wysokich kosztów ogrzewania oraz emisji gazów cieplarnianych.
W ramach programu możliwe jest wykonanie audytów energetycznych, docieplenie ścian i dachów, wymiana stolarki okiennej oraz montaż energooszczędnych systemów grzewczych, najlepiej opartych na odnawialnych źródłach energii. Realizacja takich działań zmniejszy emisje i koszty eksploatacji.
Termomodernizacja może być również połączona z montażem fotowoltaiki oraz wdrożeniem systemów zarządzania energią, co zwiększy odporność infrastruktury na przerwy w dostawach prądu, szczególnie ważne w kontekście ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak powódź z 2024 roku, która pokazała kruchość dotychczasowej infrastruktury.
Czytaj też: Joanna Klima podczas debaty strażniczej: Potrzebna edukacja mobilności aktywnej od najmłodszych lat
Transport publiczny
Rekomendujemy powołanie linii dowozowych do pociągu po reaktywacji linii kolejowych
Powołanie linii dowozowych do pociągu po reaktywacji linii kolejowych to kluczowy element poprawy mobilności mieszkańców regionu oraz odwiedzających Lądek-Zdrój kuracjuszy i turystów. Reaktywacja linii kolejowych do Stronia Śląskiego i Kłodzka stwarza ogromne możliwości, ale bez sprawnego transportu ostatniej mili wiele z tych korzyści może zostać zaprzepaszczonych.
Dowozowe linie autobusowe powinny funkcjonować w synchronizacji z rozkładami jazdy pociągów z przystankami w centrum uzdrowiska, dzielnicach mieszkaniowych i ważnych punktach usługowych. Należy rozważyć zastosowanie niskoemisyjnych pojazdów, w tym elektrycznych minibusów, które nie tylko będą bardziej ekologiczne, ale również ciche i dostosowane do charakteru uzdrowiska, a także uwzględnienie innych miejscowości gminy Lądek-Zdrój.
Rekomendujemy powiększenie stref z ograniczonym ruchem samochodowym w uzdrowisku Lądek-Zdrój
Działanie to odpowiada na potrzebę ochrony klimatu akustycznego, jakości powietrza oraz zachowania estetyki przestrzeni publicznej. Obszar uzdrowiska to miejsce przeznaczone przede wszystkim do wypoczynku i leczenia, w którym obecność hałasu i emisji spalin jest sprzeczna z funkcją leczniczą. Wydzielenie większych stref wyłączonych z ruchu samochodowego, w połączeniu z rozwojem transportu publicznego i rowerowego, poprawi komfort mieszkańców oraz kuracjuszy.
Transport rowerowy
Rekomendujemy stworzenie drogi rowerowej łączącej uzdrowisko z Rynkiem
Stworzenie tej trasy stanowić priorytetową inwestycję w infrastrukturę zrównoważonej mobilności. Bezpieczna, dobrze oznakowana i oświetlona trasa rowerowa umożliwi mieszkańcom oraz turystom wygodny i szybki dojazd bez konieczności używania samochodu. Droga rowerowa może być również elementem szerszego systemu połączeń, prowadzących do innych części gminy i atrakcji turystycznych, wzmacniając lokalną ofertę aktywnego wypoczynku i turystyki rowerowej.
Czytaj też: Joanna Szczygielska, Rodzice dla klimatu: Trzeba działać na rzecz transportu dla każdego, bez wymówek
Ochrona przyrody
Rekomendujemy ustanowienie użytku ekologicznego „Stare, Czarne Urwisko”
Zgodnie z art. 42. ustawy o ochronie przyrody Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Ustanowienie użytku ekologicznego następuje w drodze uchwały rady gminy w uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.
Czarne Urwisko to duże odsłonięcie bazaltów plagioklazowo-nefelinowych w kominie wulkanicznym wyodrębnionym przez eksploatację kamieniołomu. W części wyrobiska starego nieczynnego kamieniołomu znajdującego się w płd. zboczu bazalty tworzące komin wulkaniczny przebiły tu czwartorzędzie łupki łyszczykowe. Występują w nich m.in. opale, oliwin, augit.
Adaptacja do zmian klimatu
Rekomendujemy stworzenie strategii adaptacji do zmian klimatu
Strategia adaptacji do zmian klimatu powinna być dokumentem nadrzędnym, wskazującym kierunki działań mających na celu zabezpieczenie mieszkańców Lądka-Zdroju przed skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak upały, susze, osunięcia ziemi czy powodzie, w tym ta z 2024 roku,
Strategia powinna zawierać działania związane z retencją wody, ochroną terenów zalewowych, rozszczelnianiem nawierzchni miejskich, rozwijaniem zielonej infrastruktury (zielone dachy, parki kieszonkowe) oraz systemami wczesnego ostrzegania. Istotne jest także uwzględnienie aspektów zdrowotnych, takich jak tworzenie przestrzeni chłodzących i zwiększanie dostępu do cienia, zwłaszcza w obrębie uzdrowiska.
Proces tworzenia strategii powinien być oparty na partycypacji społecznej i współpracy z ekspertami, by wypracować lokalnie dopasowane i trwałe rozwiązania.
Planowanie przestrzenne
Rekomendujemy stworzenie uchwały krajobrazowej dla obszaru uzdrowiska
Uchwała krajobrazowa jest kluczowym narzędziem dla zachowania spójności estetycznej, ochronie wartości kulturowych oraz ograniczeniu chaosu reklamowego. Uzdrowiskowy charakter miejscowości wymaga troski o jakość przestrzeni, ład architektoniczny oraz odpowiednie relacje między zabudową a krajobrazem górskim. Uchwała powinna regulować kwestie reklam, małej architektury, ogrodzeń.
Dokument ten może przeciwdziałać degradacji wizualnej centrum uzdrowiska i wspierać lokalną tożsamość przestrzenną, która jest również atutem turystycznym i uzdrowiskowym.
Współpraca z NGO
Rekomendujemy utworzenie Rady Klimatycznej we współpracy z organizacjami pozarządowymi
Utworzenie takiego gremium pozwoli na lepszą koordynację działań proklimatycznych na poziomie lokalnym oraz włączenie głosu mieszkańców i specjalistów w procesy decyzyjne. Rada mogłaby pełnić funkcję opiniodawczą i doradczą przy tworzeniu dokumentów strategicznych, przy inwestycjach infrastrukturalnych oraz działaniach edukacyjnych. Jej członkowie mogliby pochodzić z lokalnych NGO, instytucji naukowych, samorządu, szkół oraz środowiska przedsiębiorców.
Rada mogłaby również inicjować i wspierać projekty grantowe, działania obywatelskie oraz współpracę transgraniczną.
Czytaj też: Miłosz Cichuta: Transport publiczny musi być dostępny dla każdego i dobrze przemyślany
