Będzie łatwiej strażnikom przyrody. Ministerstwo Kultury ułatwi dostęp do decyzji ws. zabytków
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora(-ów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający nie mogą ponosić za nie odpowiedzialności.
Do badania kwestii klimatycznych wybrano osiem gmin (do 20 tys.): gmina Jedlina-Zdrój, gmina Kamieniec Ząbkowicki, gmina Karpacz, gmina Malczyce, gmina Mirsk, gmina Szklarska Poręba, gmina Świeradów-Zdrój, gmina Walim. Działaniami objęto również poszkodowany przez powódź Lądek-Zdrój.
Oprócz tych działań, wspólnie ze Stowarzyszeniem Nowoczesnej Edukacji Prawnej powstała analiza zmian, które byłyby korzystne dla działań proklimatycznych i działań strażniczych. Na tej podstawie powstały wnioski o zmiany w przepisach, w tym wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego ws. stworzenia publicznych rejestrów decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków.
Czytaj też: Budżety obywatelskie w gminach Dolnego Śląska. Partycypacja dla klimatu
Dlaczego rejestry zabytkowe?
We wniosku stwierdzono, że stworzenie publicznych rejestrów decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków zwiększy transparentność działania oraz będą przyczyniać się do lepszego zrozumienia działań organów ochrony zabytkowej. Decyzje takie stanowią informację publiczną zgodnie z art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej, ale obywatel nie jest w stanie wiedzieć, że decyzja taka została wydana, gdyż informacja nie jest nigdzie dostępna.
Aktywiści twierdzą, że wydana decyzja ma istotne znaczenie nie tylko dla stron, ale dla interesu publicznego. Ochrona zabytków dotyka spraw publicznych: dziedzictwa narodowego, przestrzeni publicznej, a także kwestii związanych z ochroną klimatu np. w zakresie zieleni zabytkowej. Wiedza o decyzji umożliwi też społeczeństwu oddolne dbanie o zachowanie jej warunków i odpowiednią reakcję w razie jej naruszenia.
– Dostępność publicznych rejestrów decyzji wojewódzkich konserwatorów zabytków może mieć istotny wpływ zarówno na działania na rzecz klimatu, jak i na działania strażnicze prowadzone przez obywateli i organizacje społeczne. Wiele obiektów zabytkowych posiada towarzyszącą zieleń, np. starodrzew, aleje, ogrody, parki historyczne. Są to istotne elementy zielonej infrastruktury miast i wsi, wpływające pozytywnie na mikroklimat, retencję wody oraz bioróżnorodność. Publiczny dostęp do decyzji konserwatorskich umożliwi monitorowanie, czy wydane pozwolenia nie prowadzą do nieuzasadnionych wycinek czy degradacji terenów zielonych – dodaje Jeremi Jarosz z Towarzystwa Benderowskiego.
Rejestry dla zabytków i zieleni. Nie jest trudne
W praktyce administracyjnej prowadzone są rejestry spraw, dlatego udostępnianie ewidencji nie będzie obciążeniem dla organów konserwatorskich. Przepisy należałoby skonstruować w sposób, który byłby zgodny z praktyką działania konserwatorów.
We wniosku aktywiści zauważają, że pozwolenie konserwatorskie jest aktualnie ostatnim dokumentem w szeroko pojętym procesie inwestycyjnym, o którym informacja nie jest lub nie będzie powszechnie dostępna:
- pozwolenia na budowę, wnioski o nie i zgłoszenia są dostępne w rejestrze RWDZ
- decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach są dostępne w publicznie dostępnym wykazie
- decyzje o warunkach zabudowy będą dostępne w rejestrze urbanistycznym
- zezwolenie na realizację inwestycji drogowej jest publikowane w drodze obwieszczenia (to samo dotyczy zezwoleń na podstawie innych specustaw)
Co ciekawe, w rejestrze RWDZ dostępne są informacje o uzgodnieniach z konserwatorem zabytków, co oznacza, że informacje o zabytkach znajdujących się jedynie w ewidencji zabytków i podlegające uzgodnieniu są bardziej dostępne publicznie niż informacje o zabytkach, wpisanych do rejestru zabytków, które podlegają konieczności uzyskania pozwolenia konserwatorskiego zgodnie z art. 36 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Który to rejestr jest pełniejszą formą ochrony, której podlegają często zabytki większej rangi i istotności.
Postanowienia dotyczące tworzenia jawnych rejestrów mogłyby także być włączane do porozumień o przekazaniu kompetencji wojewódzkich konserwatorów zabytków jednostkom samorządu terytorialnego.
-Rejestry decyzji mogą być użytecznym narzędziem dla instytucji naukowych, organizacji społecznych oraz urbanistów i architektów, którzy potrzebują dostępu do danych o sposobach ochrony obiektów zabytkowych dla celów planowania, analiz lub oceny skutków polityk publicznych. Dodatkowo, udostępnienie decyzji konserwatorskich w formie jawnych rejestrów może przyczynić się do podniesienia jakości samych decyzji. Świadomość ich publicznej dostępności działa mobilizująco na organy wydające rozstrzygnięcia, co wzmocni też profesjonalizm i rzetelność postępowań – uważa Jarosz.
Czytaj też: Klimatyczny strażnik peryferii: jak z rowerami w gminach Karkonoszy?
Ministerstwo: ułatwimy pracę, będzie zmiana
Resort kultury zapewnił, że uwzględni postulat.
– Jak Pan Prezes [Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej – Red.] wie, proces legislacyjny będzie procesem długotrwałym, ale zapewniam, że Państwa wniosek zostanie w nim uwzględniony – zapewniła.
– Pragnę zapewnić, iż kierownictwo Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dostrzega pilną potrzebę opracowania projektu nowej ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, a co za tym idzie usprawnienia i dostosowania przepisów i systemu ochrony dziedzictwa narodowego do aktualnych wyzwań społeczno-gospodarczych. W związku z powyższym, Departamentowi Ochrony Zabytków powierzono zainicjowanie, prowadzenie i nadzorowanie procesu legislacyjnego w tym zakresie. Obecnie Departament prowadzi czynności prawne dotyczące powołania Zespołu, który jako organ pomocniczy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zajmie się rzeczonym zadaniem – odpisała.
– Bardzo cieszy nas fakt zgłaszania przez różne środowiska potrzeby rozpoczęcia prac, wraz z konkretnymi propozycjami zmian w aktualnej ustawie. Podobnych postulatów wpływa do resortu kultury bardzo dużo. Dlatego wszystkie z nich gromadzimy i będziemy konsultować podczas spotkań Zespołu, tak aby odpowiednie przepisy znalazły się w nowym projekcie ustawy – dodała
Działacze społeczni zapowiadają również aktywne zaangażowanie w prace nad stworzeniem rejestru. – Jako organizacja strażnicza włączymy się w konsultacje i opracowanie założeń nowej ustawy. Chcemy, by rejestr był nie tylko zgodny z obowiązującym prawem i realiami pracy konserwatorów, ale również intuicyjny i przyjazny dla obywateli – mówi Jarosz.
