Aktywiści na rzecz lepszego transportu publicznego i rowerów. Jak zmienić system w Polsce? [ANALIZY HIPERMIASTA]

Projekt „Na straży Europejskiego Zielonego Ładu w transporcie” współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach Projektu „Building Bridges – Civic Capital in Local Communities”, realizowanego ze środków programu CERV finansowanego ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu „Obywatele, Równość, Prawa i Wartości” na lata 2021 – 2027.

Sfinansowane ze środków UE. Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Projekt realizuje Towarzystwo Benderowskie w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Akcja Miasto i Wrocławskim Forum Miejskim. Przy tworzeniu analiz współpracowało Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej. Treść dostępna na licencji CC-BY-NC-SA 4.0.

Aktywiści w ramach projektu Towarzystwa Benderowskiego “Na Straży Europejskiego Zielonego Ładu w Transporcie” przygotowali szereg propozycji zmian dla samorządowców, rządu i ustawodawców. Chcą, by czysty transport publiczny i rowerowy był bardziej popularny.

Czytaj też: Tramwaj na Wilanów i do Dworca Zachodniego. Duże inwestycje w Warszawie dla Zielonego Ładu

Lepszy transport publiczny

Według analizy działaczy, transport publiczny powinien być organizowany na wyższym szczeblu niż gmina (np. powiat, województwo lub związek transportowy), aby zapewnić spójną siatkę połączeń i efektywniejsze finansowanie.

– Obecnie obowiązek ten spoczywa głównie na gminach, które są zbyt małymi jednostkami, mają ograniczone zasoby finansowe i wiele innych zadań. Skutkiem tego jest brak spójnej siatki połączeń na poziomie powiatowym, międzygminnym – podkreśla Miłosz Cichuta z Akcji Miasto.

Społecznicy postulują też przywrócenie możliwości tworzenia związków metropolitalnych (np. dla Krakowa, Wrocławia, Poznania) pozwoliłoby na lepszą organizację transportu, wspólne planowanie przestrzenne i zwiększenie środków finansowych.

Analiza postuluje też spieranie powstawania związków powiatowo-gminnych poprzez zachęty finansowe umożliwiłoby rozwój lokalnego transportu zbiorowego i ograniczyłoby wykluczenie transportowe. Z kolei tworzenie wojewódzkich związków transportowych, wzorowanych na niemieckich rozwiązaniach, pozwoliłoby na integrację wszystkich rodzajów transportu w jednym systemie biletowym i lepszą koordynację rozkładów.

Czytaj też: Jakub Nowotarski: Europejski Zielony Ład w transporcie to mocne stawianie na transport publiczny

Wspierać ruch rowerowy. Dla Zielonego Ładu

Wzrost ruchu rowerowego ogranicza korki, co pozytywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie mieszkańców.

Jak wskazują w analizie rowerowej, Polska dotąd nie stworzyła kompleksowej polityki rowerowej ani systemu finansowego wsparcia dla infrastruktury rowerowej, w przeciwieństwie do wielu innych krajów. Postuluje się powołanie centralnego funduszu inwestycyjnego.

– Polska nigdy na poważnie nie zajęła się tematem rowerów. Nie było dotacji, zachęt, centralnych programów. W innych krajach są dopłaty do rowerów, także elektrycznych, są fundusze dla samorządów na infrastrukturę rowerową. U nas wszystko spoczywa na barkach samorządów – mówi Cezary Grochowski z Wrocławskiej Inicjatywy Rowerowej.

Jak wskazują autorzy, wydzielone, bezpieczne trasy są kluczowe dla popularyzacji jazdy rowerem. Ważne są wysokie standardy tras, niskie opóźnienia oraz eliminacja barier w ruchu (np. nadmiaru sygnalizacji świetlnej).

Czytaj też: Uporządkować parkowanie. To wprowadzi zielony ład w naszych miastach

Lepszy aktywizm strażniczy

Kolejna analiza dotyczy skarg i wniosków.  Skargi i wnioski są istotnym narzędziem wpływu obywateli na życie publiczne, ale obecne przepisy regulujące ich składanie są przestarzałe i nie zapewniają pełnej ochrony praw obywatelskich, w tym gwarantowanych przez Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Dodatkowo nie można skarżyć sposobu rozpatrzenia petycji, a status spółek komunalnych, państwowych i niektórych organów centralnych jako adresatów skarg nie jest jasno określony. Najpoważniejszym problemem jest brak drogi sądowej w przypadku bezczynności organów, co narusza Konstytucję i prawo unijne. Propozycje zmian zostały odrzucone przez Sejm. 

– Potrzebne są zmiany przepisów, by zapewnić skuteczniejszą kontrolę obywatelską oraz dostosować prawo do współczesnych realiów – uważa Mateusz Kokoszkiewicz, prezes Stowarzyszenia Nowoczesnej Edukacji Prawnej.

Inne postulaty aktywistów

Analiza dotycząca Kolei Dużych Prędkości omawia najistotniejsze działania dotyczące KDP w Polsce i wyjaśnia konieczność budowy szybkiej kolei w Polsce.

Analiza dotycząca Stref Czystego Transportu omawia konieczność stworzenia stref oraz ich aspekty prawne.

Działacze Towarzystwa Benderowskiego omawiają też konieczność powołania dzielnic we Wrocławiu jako przykładzie dla innych polskich miast. Według aktywistów, nie jest możliwe efektywne wdrażanie polityk klimatycznych w miastach jedynie z poziomu centralnego zarządzania.

Analizy dotyczące Trójmiasta oraz Warmii i Mazur przedstawiają opis problemów i zagadnień transportowych, ale również rekomendacje w zakresie zmian w tych regionach.

Czytaj też: Polityka rowerowa w polskich miastach. Jest potrzebna, ale kuleje