Prawo

Co można w trakcie ciszy wyborczej i ciszy referendalnej? Doradzamy

Ciszę wyborczą ustanawia artykuł 107 kodeksu wyborczego.

W dniu głosowania (w niedzielę) oraz na 24 godziny przed dniem głosowania (w sobotę) zabronione jest prowadzenie agitacji wyborczej, w tym:

  • zwoływanie zgromadzeń
  • organizowanie pochodów i manifestacji
  • wygłaszanie przemówień
  • rozpowszechnianie materiałów wyborczych jest zabronione.

Warto jednak podkreślić, że to tylko przykładowy katalog. Agitacją wyborczą jest bowiem publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób, w tym w szczególności do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego (art. 105 kodeksu wyborczego).  Można agitować zatem np. wpisem w mediach społecznościowych.

Nie będzie jednak agitacją pisanie w osobistych wiadomościach albo w osobistych rozmowach, gdyż nie jest to działanie publiczne.

Co oczywiste, agitacja wyborcza w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym ten lokal się znajduje, jest również zabroniona (art. 107 § 2 kodeksu wyborczego).
Nie trzeba jednak usuwać już istniejących wcześniej. Według Państwowej Komisji Wyborczej, przepisy Kodeksu wyborczego i ustawy o referendum ogólnokrajowym nie wymagają usunięcia z przestrzeni publicznej z chwilą zakończenia kampanii wyborczej i referendalnej wcześniej rozpowszechnionych materiałów wyborczych i referendalnych. – 3 – Materiały te nie mogą być jednak przemieszczane ani modyfikowane. 

To samo dotyczy już wcześniej udostępnionych materiałów w internecie. PKW podkreśla:  Do materiałów publikowanych w Internecie mają zatem zastosowanie wszystkie wskazane wyżej zasady.

Czytaj też: Co wlicza się do czasu pracy? Przebranie, dyżury, podróże…

Cisza referendalna

Również ustawa o referendum ogólnokrajowym (art. 39) zabrania kampanii referendalnej, a w szczególności zwoływania zgromadzeń, organizowania pochodów i manifestacji, wygłaszania przemówień, rozdawania ulotek. Zgodnie z art. 84 tej ustawy, naruszenie również jest wykroczeniem.

Według Państwowej Komisji Wyborczej, Zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w referendum jest natomiast elementem kampanii referendalnej, ponieważ frekwencja ma w referendum decydujące znaczenie dla jego wyniku. Działania tego rodzaju nie mogą być zatem prowadzone w czasie tzw. ciszy referendalnej. 

Przy czym warto pamiętać, że wytyczne Państwowej Komisji Wyborczej nie stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego.

Czytaj też: Źródła prawa w Polsce: Konstytucja, ustawy, prawo miejscowe, prawo UE…

Gdzie w ogóle nie można agitować?

Warto przy okazji dodać, że „cisza wyborcza” obowiązuje w trakcie całej kampanii w niektórych miejscach. Art. 108 kodeksu wyborczego zabrania prowadzenia agitacji wyborczej:
  1. na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów
  2. na terenie zakładów pracy w sposób i formach zakłócających normalne funkcjonowanie
  3. na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz oddziałów obrony cywilnej, a także skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych
  4.  na terenie szkół wobec uczniów.

Jaka kara?

Naruszenie ciszy wyborczej jest wykroczeniem (art. 498 kodeksu wyborczego), może być zatem przedmiotem postępowania sądowego (kara do 5 tys. zł) lub postępowania mandatowego (kara do 500 zł). Mandat może nałożyć policja.

Co ważne, naruszeniami ciszy wyborczej nie zajmuje się Państwowa Komisja Wyborcza ani inne komisje wyborcze, tylko organy ścigania, przede wszystkim policja.

Czytaj też: Czy „dokument wewnętrzny” przestanie utrudniać dostęp do informacji publicznej? Przełomowy wyrok NSA

Zakaz publikacji sondaży

Surowo zabronione w ciszy wyborczej jest publikowanie sondaży przedwyborczych, tych dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych lub przewidywanych wyników wyborów, lub wyniki sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania. Dotyczy to zatem także sondaży dotyczących frekwencji wyborczej oraz tzw. exit polli.

Osoba naruszająca ten zakaz podlega grzywnie od 500 tys, zł aż do miliona złotych, a czyn ten stanowi przestępstwo.

Czytaj też: Jak zarejestrować zmianę statutu stowarzyszenia?

Orzeczenia sądowe i doktryna ws. ciszy wyborczej

Sąd Najwyższy (w postanowieniu z dnia 28 lipca 2020 r., sygnatura akt I NSW 117/20) stwierdził, że Sam zakaz prowadzenia agitacji wyborczej w okresie na 24 godziny przed dniem głosowania rozumieć zaś należy jako zakaz emisji wszelkich audycji radiowych i telewizyjnych o charakterze agitacyjnym, a także podejmowania działań agitacyjnych w formie wywieszania nowych plakatów, roznoszenia ulotek, wydawania nowych publikacji prasowych o charakterze agitacyjnym, umieszczania w Internecie treści o charakterze agitacji wyborczej.


Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu (w wyroku z dnia 8 lipca 2015 r., sygnatura akt II Ka 118/15 ) stwierdził, że jeżeli wolno więcej, to wolno też mniej. Skoro więc w okresie ” ciszy wyborczej” dozwolone jest pozostawienie stałego plakatu wyborczego, to uprawnione wydaje się twierdzenie, że dozwolone jest też pozostawienie plakatu elektronicznego”, który nie zmienia się i nie przemieszcza, a jedynie pojawia epizodycznie.

Kazimierz Czaplicki (Kodeks wyborczy. Komentarz, wyd. II, Lex) podkreśla, że Emisja reklam wyborczych na nośnikach, na których materiały reklamowe przewijają się, czasowo zmieniając prezentowany obraz (np. ekrany diodowe), może być uznana za naruszenie ciszy wyborczej. Emitowany statyczny obraz (niezmieniający się czasowo), który został zawieszony przed zakończeniem kampanii wyborczej, nie narusza zakazu agitacji w okresie ciszy wyborczej.

Czaplicki dodaje, że Nie stanowią naruszenia tzw. ciszy wyborczej medialne informacje o osobach kandydujących w wyborach, pod warunkiem że informacje te będą dotyczyły prezentacji wszystkich kandydatów z danego okręgu wyborczego i będą obejmowały wyłącznie dane zawarte w urzędowym obwieszeniu właściwej komisji wyborczej.Według autora, Dopuszczalne jest także prezentowanie w mediach elektronicznych wypowiedzi osób trzecich (z wyłączeniem kandydatów i przedstawicieli komitetów wyborczych, sztabów), zachęcających do udziału w głosowaniu, jednakże wypowiedzi te (komentarze) nie mogą zawierać żadnych form agitacji ani nawet sugestii wyborczych.

Bogusław Banaszak (Komentarz do art. 107 Kodeksu wyborczego, Legalis) podkreśla, że Złamanie ciszy wyborczej nie może być podstawą protestu wyborczego  Złamanie tego zakazu, to jest prowadzenie agitacji wyborczej w lokalu wyborczym lub na terenie budynku, w którym lokal się znajduje, zagrożone jest sankcją karną.

Zastrzeżenie: Stan prawny na dzień 12 października 2023 r. Artykuł przedstawia stan prawny według najlepszej dostępnej wiedzy, jednakże nie zastąpi porady prawnej, dopasowanej do konkretnych rozwiązań. W razie problemów prawnych zapraszamy pod adres: wroclawska.poradnia@gmail.com.

Mobilna Poradnia Prawna

Projekt “Mobilna Poradnia Prawna” realizowany przez Wrocławską Poradnię Prawną i Stowarzyszenie Nowoczesnej Edukacji Prawnej w ramach projektu „Polskie Inicjatywy Poradnicze” dofinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2023-2033. Operatorami Projektu są: Fundacja Przestrzeń Lokalna, Fundacja Fundusz Lokalny SMK, LGD Stowarzyszanie „Partnerstwo dla Ziemi Niżańskiej”, Stowarzyszanie LGD „TRYGON-Rozwój i Innowacja  belka-operators

Hipermiasto

Towarzystwo Benderowskie